ШОНДІӦН СЫВЪЯЛӦМ КӦДЖ

«Крым миян! Крым мия-а-а-а-ан!»,  - йӧлӧгаӧн тайӧ юӧрыс паськаліс канмулӧн быд пельӧсӧ. Кык во сайӧ нин колис, а йӧлӧгаыс пыр на тадзи сёрнитӧ…  Россияса быд кага  нин, кӧнкӧ, тӧдӧ, мый Крым – миян. Вот и бур! =)

Тавося гожӧмӧдз тшӧкыда мӧвпалі, кутшӧм эськӧ сійӧ «миян Крымыс», кутшӧм сэні саридзыс, шондіыс, сынӧдыс…, да и ёна-ӧ сійӧ миян… А со тӧлысь да джын сайын усис шуд ставсӧ аддзывны ас синмӧн! Юкся, кутшӧмӧн менам вежӧрын да сьӧлӧмын колис  шондіӧн сывъялӧм тайӧ кӧджыс…

  Сора (июль) тӧлысьын меным мойвиис уна ветлыны машинаӧн. Тайӧ кузь туйсӧ венігӧн (Сыктывкар - Удора - Сыктывкар - Войвыв Кавказ - Крым - Войвыв Кавказ), ме нуӧді неыджыд туялӧм.  Менӧ бура тӧдысь йӧз шензясны, но да… Туялі заправкаясвывса биарулысь донсӧ. И со, мый ме казялі. Медся донтӧм сійӧ Сызраньын (11-13 шайт), а медся дона… Тӧдмалӧй, кӧні? Дерт жӧ, Комиын да Крымын – ӧти литрысь 19 шайт гӧгӧр! 

Крым серти ставыс гӧгӧрвоана. Сэні ӧні ставыс зэв дона. Ӧд Россияысь  вузаланторсӧ паромӧн вуджӧдӧмысь босьтӧны уна сьӧм. Шуам, ми вуджӧдім легковушканымӧс 1700 шайтысь. Та кындзи автоын пукалысь быд мортысь на мынтім 150 чӧлкӧвӧйӧн. А со фураясысь пӧ босьтӧны 50 000 шайтӧн… Таысь и донъясыс ыджыдӧсь…

Крымсаясӧс жаль лои эз сӧмын биару понда… Медводз, сэні абу ва. Ме олі саридз дорсянь 50 километр сайын, Партизаны сиктын. "Миян" керка бокын вӧлі 2 скважина. Ӧтиыс уна гӧсьтнад косьмис. Мӧдыс, йирджыкыс, тырмис ставмнымлы. Найӧ, кодъяс оз вермыны судзӧдчыны ваӧдз сьӧм абутӧм вӧсна, либӧ сы вӧсна мый ваыс АБУ, виччысьӧны кор налӧн керкаясӧ 2 час чӧж кутас воны ва. А тайӧ овлывлӧ ӧтчыдысь 2 луннас. Кыдз шуласны, лишнӧйысь ки ни юрси он мыськы. А удж абутӧм да ичӧт удждон вӧсна унаӧн олӧны скӧт видзӧмӧн да градвыв пуктас вӧдитӧмӧн.  А огуречыдлы ваыд уна колӧ… "Миян" керкаса кӧзяинъяс, гӧтыра-верӧса, весиг зыксьыштісны, сы вӧсна мый Галя тьӧт кӧсйис кисьтавны голландияса ӧмидз куст.)) Коді мыжа? Кыдзи шуӧны асьныс сэтчӧс олысьяс, Украина пӧ тупкис крымсаяслы дуб ваа канал.  Мед пӧ ватӧг джагаласны, бурджык пӧ лишкасӧ саридзӧ кисьтыны.
     А нӧшта ӧти тӧдса уджалӧ Коктебельын мичмӧдчан салонын. Украина дырйи пӧ луннас вӧлі ас зептӧ 2000 шайтсӧ нажӧвитам (рубъясӧн локтысь йӧзлы гривнаа донъясыс вӧлӧмаӧсь вывті ичӧтъясӧн), а ӧні пӧ весиг арендаысь нинӧмӧн вештысьнысӧ. Ныв элясис: «Сьӧмтӧг локтӧны шойччыны! Абу кӧ сьӧм, эн и лок!» Ну да… 15 000 - 20 000 шайт да ичӧтджык удждонсьыд быд руб арталӧмӧн Лунвылад бурдӧдчыны ветлігӧн, дерт нин, он мун сынасьны да гыж вӧчны сэтчӧс салонъясӧ. Но ме вензьыны анькӧд эг кут. Збыльысь сьӧкыд налы… Да и мукӧд шойччысьыс пӧ шырсьӧмысь 400 шайт мынтытӧдз на медводз няйтӧн пӧ кисьталасны оз сӧмын салонсӧ, но и ставнас курортсӧ… Сервис пӧ некутшӧм тіян абу… 
      Ялтаын вывті уна йӧз да машина. Тайӧ карсӧ ме нимті лабиринтӧн. Аддзан «Ласточкин гнездо», а воӧдчыны сы дорӧдз он вермы… 

Туй индӧдъяс эмӧсь. И меным тайӧ ёна кажитчис… Но лабиринт – лабиринт и эм… Юалім ӧти мужичӧйлысь, а мортыс быттьӧ оз кыв. Ми: «Кыдзи воӧдчыны?...» А сійӧ видзӧдӧ миян синъясӧ, оз кывзы ни кыв оз сет шуны: «Ньӧб менсьым наклейка, ньӧб наклейка»… Лунся Ялталӧн руыс дзик сьӧлӧм вылам эз во, а вот рытсяыс… ))

            Мый меным кажитчис Крымын? Саридз… Менам чайтӧм серти, Сьӧд саридзыс сэні шоныдджык Краснодар крайын серти. Татшӧмасӧ ме ваын эг на ышмавлы )), кӧть и быдми медся мича да сӧстӧм Мозын ю дорын, кӧть, позьӧ шуны, ичӧтсянь кужа варччыны... Матраскӧд венласьӧм кындзи ме колян во серти ёна бура нин суналі маскаӧн, судзӧдалі ракпаньяс, ме велӧдчи сулавны ваас ки вылын! 

            Нӧшта ме Крымын пӧттӧдз сёйи персик! Челядьдырйи персикысь компот вӧлі менам медрадейтана чӧсмасянторйӧн. Но татшӧм унаыс меным некор эз вичмыв! Колодильникын со эм ӧти, да оз нин ков весиг. ))

            Сёрнитны кӧ сёян йылысь, сэні пыр юӧны копе: асыв, лун и рыт. Менӧ сэні шуӧны вӧлі «чай радейтысьӧн». Радейтны сійӧс ме и мукӧдъясӧс велӧді. А нӧшта меным, «сыроедкалы», мойвиис чӧсмасьны быд сикас сырӧн, весиг «жвачкаӧн» (сывдӧм сырсӧ тадзи нимтӧны, мед сійӧс сёйисны челядь).))
          А медся ыджыд озырлуныс Крымын, кыдзи и быд мукӧдлаын, сэтчӧс войтыр! Меным мойвиис ёна сёрнитны да ёртасьны крымса тотаракӧд. Уна сьӧкыдлун вичмылӧма тайӧ войтырыслы Сталин кадӧ… Менам выль тӧдсалысь дед-бабсӧ ыстылӧмаӧсь Урал дорӧ, Перым крайса Красновишерскӧй районӧ. Найӧ венӧмаӧсь став мытшӧдсӧ, а кор сетӧмаӧсь позянлун петны сэтысь, вуджӧмаӧсь медводз Войвыв Кавказӧ, а сэсся и бӧр Крымӧ, но мӧд сиктӧ нин. Став сьӧкыдлун вылас видзӧдтӧг тайӧ йӧзыс видзӧмаӧсь чужан кывнысӧ (чужан сиктса сёрнисикаснысӧ), культуранысӧ… И со, мый ме казялі. Йӧз, кодъясӧс ичӧтсяньныс велӧдӧны пыдди пуктыны верстьӧясӧс, традицияяс, чужан кыв, культура, кодъяс уджавлӧмаӧсь видз-муын… Найӧ быдмӧны вежавидзысьджык йӧзӧн… Но быть колӧ буретш ВЕЛӦДНЫ став тайӧ пыдди пуктӧмас, кыдзи и ВЕЛӦДНЫ нимкодясьны вӧр-ваӧн, йӧзӧн…
        А со  латуньысь 1927-ӧд воӧ мастер К. Яниӧн вӧчлӧм тайӧ дозмукъясыс кӧзяйканыскӧд (сылӧн приданнӧй) депортируйтчылӧмаӧсь Войвылӧ да бӧр воӧмаӧсь гортаныс. Найӧс семьяын донатор моз видзӧны.

            Тайӧ шойччӧмыс вӧлі медся шоныдӧн… Лунъясыс кык пӧв озырджыка кольӧны, кор тэ сёрнитан йӧзкӧд, ӧтлаын накӧд пуан «сыр-жвачка»,  ӧктан персик, велӧдан выль ёртъястӧ юны копе пыдди тшай…, кор юксян накӧд аслад сьӧлӧмӧн...